بازار خودرو ایران در سال ۱۴۰۴ بیش از هر زمان دیگری زیر سایه‌ی دو جریان متضاد قرار گرفته است؛ تداوم تولید خودروهای مونتاژی داخلی و بازگشت پرقدرت خودروهای وارداتی. آزادسازی محدود واردات، ورود مدل‌های اقتصادی و حتی خودروهای برقی، ساختار رقابتی بازار را دگرگون کرده و نگاه خریداران را از انحصار چند برند داخلی به سمت انتخاب‌های متنوع‌تر سوق داده است.
در چنین شرایطی، پرسش کلیدی این است که ورود خودروهای وارداتی تا چه اندازه بر قیمت و جایگاه خودروهای مونتاژی اثر گذاشته است؟ در ادامه این تحلیل در گروه خودرویی دلیلی، به بررسی دقیق روند واردات، تغییرات قیمتی و آینده بازار مونتاژی‌ها خواهیم پرداخت تا تصویر روشنی از مسیر پیش‌روی بازار خودرو ایران به‌دست آید.
وضعیت واردات خودرو در ایران
پس از چند سال توقف، واردات خودرو از سال ۱۴۰۲ با محدودیت‌هایی مانند حجم موتور زیر ۲۵۰۰ سی‌سی، قیمت کمتر از ۲۰ هزار یورو و الزام خدمات پس از فروش از سر گرفته شد. تمرکز دولت بر واردات خودروهای اقتصادی و برقی است تا با کمبود عرضه داخلی مقابله کند.
در سال ۱۴۰۳ بیش از ۶۰ هزار دستگاه خودرو وارد کشور شد و در نیمه نخست ۱۴۰۴ نیز حدود ۲۵ هزار دستگاه دیگر ترخیص شده است. برندهایی مانند تویوتا، کیا و چند مدل برقی چینی در میان خودروهای وارداتی دیده می‌شوند.
افزایش واردات باعث شد رقابت در بازار خودروهای مونتاژی بیشتر شود و فشار کاهشی بر قیمت‌ها وارد کند. با این حال، ادامه این روند به ثبات نرخ ارز و سیاست‌های ارزی دولت بستگی دارد.
تاثیر واردات بر قیمت خودروهای مونتاژی
ورود مرحله‌ای وارداتی‌ها (به‌خصوص اقتصادی‌ها و برقی‌ها) فشار رقابتی روی سگمنت‌های هم قیمت ایجاد کرده و حاشیه‌ی بازار برخی مونتاژی‌ها را محدودتر کرده است؛ با این‌حال، خود قیمت کارخانه بسیاری از مونتاژی‌ها در یک سال گذشته (همزمان با نوسان ارز و هزینه‌ها) بالا رفته است. در ادامه می‌توانید دو مدل پرفروش را بررسی نمایید:
فونیکس FX
قیمت کارخانه فروردین ۱۴۰۳: ۱,۷۴۷,۵۰۰,۰۰۰ تومان
قیمت کارخانه اکنون: ۲,۵۰۴,۲۰۰,۰۰۰ تومان (≈ +۴۳٪)
اختلاف بازار با کارخانه نیز حدود ۱۴.۵٪ گزارش شده است.
تیگو ۸ پرومکس IE (فونیکس F8 Pro Max IE)
قیمت کارخانه فروردین ۱۴۰۳: ۲,۶۰۹,۱۰۰,۰۰۰ تومان
قیمت کارخانه اکنون: ۳,۴۰۵,۸۰۰,۰۰۰ تومان (≈ +۳۰٪
اختلاف بازار با کارخانه حدود ۱۶٪ است.
واردات، بیشتر روی کنترل قیمت بازار و کاهش/ثبات فاصله‌ی بازار-کارخانه اثر گذاشته؛ اما پایه‌ی قیمتی کارخانه‌ای مونتاژی‌ها عمدتاً تحت‌تأثیر ارز و هزینه‌ها رشد کرده است.
تحلیل بازار و پیش‌بینی روند قیمت‌ها
بازار خودروهای مونتاژی در نیمه دوم ۱۴۰۴ در نقطه‌ای حساس قرار دارد؛ جایی میان افزایش عرضه از مسیر واردات و تداوم فشار ارزی بر تولیدکنندگان داخلی. طی ماه‌های اخیر، واردات خودروهای اقتصادی و برقی، رقابت در سگمنت‌های قیمتی ۱.۵ تا ۲.۵ میلیارد تومان را افزایش داده است؛ همان بازه‌ای که بخش عمده‌ی خودروهای مونتاژی داخلی در آن عرضه می‌شوند.
از سوی دیگر، نرخ ارز نیمایی و آزاد همچنان مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده در قیمت نهایی خودروهای مونتاژی است. هرچند تثبیت نسبی ارز در تابستان و پاییز ۱۴۰۴ باعث کاهش شتاب رشد قیمت‌ها شده، اما هزینه واردات قطعات و انتقال ارز هنوز مانع کاهش محسوس قیمت کارخانه‌ای است.
در بازار آزاد، افزایش عرضه خودروهای وارداتی موجب کاهش حاشیه سود و رکود معاملات در مدل‌های مونتاژی شده است.
شرکت‌های تولیدکننده برای حفظ سهم بازار، احتمالاً در ماه‌های آینده به سمت طرح‌های فروش متنوع‌تر و اقساطی‌تر خواهند رفت تا اثر رقابتی واردات را جبران کنند.
در صورت تداوم واردات و کنترل نرخ ارز، انتظار می‌رود قیمت خودروهای مونتاژی در نیمه نخست ۱۴۰۵ بین ۵ تا ۱۰ درصد کاهش یا تثبیت نسبی داشته باشد.
در مقابل، اگر سیاست‌های ارزی یا تعرفه‌ای تغییر کند و واردات محدود شود، بازار مجدداً با افزایش تقاضا و رشد تدریجی قیمت‌ها مواجه خواهد شد.
بازار خودروهای مونتاژی در آینده‌ی نزدیک به سمت تثبیت با نوسان جزئی حرکت می‌کند. واردات خودروهای اقتصادی، نقش تعدیل‌کننده در قیمت‌ها خواهد داشت، اما کاهش پایدار تنها در صورتی رخ می‌دهد که سیاست‌های ارزی و مسیر واردات پایدار بمانند. به بیان ساده، بازار در شرایط کنونی نه صعودی کامل است و نه نزولی عمیق؛ بلکه در آستانه‌ی تعادل جدیدی میان عرضه‌ی وارداتی و تولید داخلی قرار گرفته است.
نتیجه‌گیری
بررسی روند واردات و قیمت‌گذاری خودروهای مونتاژی نشان می‌دهد که بازار ایران در حال ورود به مرحله‌ای از تعادل نسبی است. ورود خودروهای وارداتی به ویژه در بازه‌ی قیمتی اقتصادی، رقابت را در بازار تقویت کرده و تا حدودی مانع رشد بی‌رویه قیمت خودروهای مونتاژی شده است.
با این حال، همچنان نرخ ارز، هزینه تامین قطعات و سیاست‌های تعرفه‌ای سه عامل اصلی تعیین‌کننده در قیمت نهایی خودروهای مونتاژی محسوب می‌شوند. در صورت ثبات این متغیرها و تداوم روند واردات، احتمال کاهش جزئی یا تثبیت قیمت‌ها در نیمه نخست سال آینده وجود دارد.
برای خریداران، اکنون زمان مناسبی برای بررسی دقیق‌تر گزینه‌های وارداتی و مونتاژی است، زیرا رقابت میان این دو گروه باعث تنوع بیشتر و بهبود شرایط فروش شده است. سرمایه‌گذاران نیز بهتر است تصمیم‌های خود را بر مبنای پایداری سیاست‌های ارزی و حجم واردات آینده اتخاذ کنند تا از نوسانات احتمالی بازار در امان بمانند.
